Hoe u voorkomt dat werkgeluk leidt tot ongelukkige medewerkers

Het is maandagochtend en ik start mijn computer op. Een leuke dag, want vandaag ga ik in mijn team het werkgeluk inspiratie half uurtje doen! Leuk! Zo in coronatijd, met iedereen alleen thuis achter zijn computer, is het idee om even wat anders op de agenda te zetten dan altijd maar die werkinhoud. Met een net vers gezette cappuccino zet ik me achter de computer en scroll ik even door mijn Linkedin berichten. Het eerste wat ik lees ‘Stop met streven naar geluk’. Oh nee, damn! Moet ik dit dan wel doen? Vertwijfeling en onzekerheid alom. Daar gaat mijn werkgeluk! Of toch niet?

 Zo gaat dat dus bij mij. In een oogwenk zit ik vol werkplezier en zin, totdat er een kop voorbijkomt en ik denk ‘oh nee!’ Gelukkig heb ik geleerd even tot 10 te tellen en dan de verwondering te laten komen. En dat lukt. De nieuwsgierigheid wint het van de eerste vertwijfeling. Wat zit er achter deze kop? Wat wordt er eigenlijk bedoeld met geluk? En wat wordt er bedoeld met ‘stoppen’? Lezen dus maar. 

Psycholoog Emily Esfahani betoogt in een artikel in het NRC van 2017 dat in het westen ‘het geluk najagen mensen ongelukkiger maakt’.  Dus het najagen van geluk maakt mensen ongelukkiger. Zou het dan ook zo zijn dat het najagen van werkgeluk mensen op het werk ongelukkiger maakt? Eshafani geeft aan dat geluk slechts een bijproduct kan zijn van een zinvol leven. Geluk komt en gaat. Jagen op geluk is het verkeerde doel. Betekenis geven en van betekenis zijn in je leven, dat zou volgens haar veel beter zijn. Aha, en dat onderschrijf ik dan weer volledig.

 Meteen popt er bij mij een ideetje op. Ik was van plan mijn collega’s te bevragen met de vraag  “Wat is – werkgeluk- voor jou?”. En dat ga ik ook doen. Daar voeg ik een tweede vraag aan toe “Wat is - zinvol werken- voor jou?”.

Zo gezegd, zo gedaan. De collega's hebben in 2 rondes op briefjes hun kernwoorden beschreven. De reacties staan hieronder. Wat mij opvalt bij werkgeluk is dat het vaak woorden zijn die gaan over persoonlijk geluk, dat je zelf met meer plezier je werkt doet, kan lachen,dat je nuttig bezig kan, gewaardeerd wordt. Daarnaast wordt ook zinvol werk,zingeving en de goede dingen doen genoemd. Tegelijkertijd is in mijn team collegialiteit en verbintenis een belangrijke bijdrage aan het werkgeluk in het team. Bij zinvol werk komen veel meer de onderwerpen naar boven met zingeving en maatschappelijke betrokkenheid. En het leuke is, het halfuurtje heeft zijn werk gedaan, als 1 van de collega's aangeeft dat de vraag stellen al zorgde voor een momentje van werkgeluk. 

Dit blijkt (deels) ook uit een studie in 2013 onder 400 Amerikanen waarin een soortgelijke vraag gesteld. Daaruit bleek dat geluk wordt geassocieerd met makkelijk leven, zonder te veel stress. Een zinvol bestaan wordt veel meer geassocieerd met geven. Geluk en een zinvol bestaan kunnen dan ook botsen. Bijvoorbeeld ‘opvoeden van kinderen is zinvol’, maar de geluksscores bij gezinnen met kinderen zijn lager. 

In feite veronderstelt Esfahani dat geluk – in de westerse wereld- vooral over de meer oppervlakkige dingen gaat. En vooral gaat over de afwezigheid van ongeluk en ongemak. Dus over één kant van de medaille van het leven. En dat doet me tevens ook even denken aan de wijze spreuk van Lao Tse 'meer dan genoeg hebben brengt ongeluk'. Dat herkennen we vast allemaal wel. Wellicht dat 'geluk' in Europa toch al iets anders begrepen wordt. In mijn team wordt werkgeluk in ieder geval al veel breder opgevat dan alleen de oppervlakkige zaken. Interessant dus om uit te vragen bij uw collega’s!

Is inzetten op werkgeluk nu volledig zinloos? Of zit het in woorden? Dat laatste denk ik eerlijk gezegd een beetje. Want toen ik mijn leidinggevende voorstelde rondjes werkgeluk te gaan organiseren, was zijn reactie ook ‘tja, leuk Viola, maar gaat het dan alleen maar over blijheid en vrolijkheid? Het je niet goed voelen, hoort er toch ook gewoon bij?”. Ja, tuurlijk. Dat is ook zo. En dat zette me aan het denken.

Voor mij is werkgeluk de balans tussen momenten van flow - dat het je geen energie kost wat je doet, je bent helemaal in je element- en de momenten van balen – dat het niet lukt, dat je chagrijnig bent, dat je je eenzaam voelt. Belangrijk is dat de balans goed uit blijft slaan. Met andere woorden een soorte van gezond evenwicht tussen flow- en baalmomenten. 

Wat ik begrijp uit het artikel en pleidooi van Esfahani, is dat zij geluk vooral beschouwt als de oppervlakkige hang naar een groter huis, een mooie baan en een fijne relatie. En dan blijft een leeg en angstig gevoel over. In die zin is alleen streven naar geluk niet voldoende. Sterker nog mensen worden dan ongelukkiger. Alsof het leven alleen bestaat uit die momenten van flow. 

Wat mij betreft is het dus van belang om goed uit te spreken wat we bedoelen met geluk of werkgeluk. Spreken we over de oppervlakkige dingen zoals een fijn huis, een goede relatie? Met andere woorden richten we ons alleen op uiterlijkheden, oppervlakkigheden en de positieve kant van de medaille? Of verstaan we onder werkgeluk juist ook de diepere betekenis die we in de wereld kunnen hebben, waar ook ruimte is voor de baalmomenten? 

Zoals jullie wellicht begrijpen ga ik voor de laatste uitleg. 

De vraag is hoe je nu de flow bereikt en wat je doet in de baalmomenten. En ik denk dat de 4 pijlers van een zinvol bestaan van Esfahani daar echt voorwaardelijk aan zijn. Ook op het werk. 

Tip 1      Stel eens de vraag ‘wat is werkgeluk voor jou?’ en ‘wat is zinvol werk voor jou?’ 

Tip 2      Geef in je team aandacht aan wat je voor je collega kan betekenen 

Tip 3      Geef aandacht aan het maatschappelijk doel wat je als organisatie of team wil bereiken 

Tip 4      Geef betekenis aan wat je doet als team, maak je verhaal

Tip 5      Geef in het team ruimte aan ‘openbaringen’, zodat je als team dat A-Ha gevoel bereikt

Tip 6      Geef ook tijd en ruimte aan de baalmomenten 

Dat is in ieder geval wat de corona periode mij nu leert. Neem tijd, en ook echt tijd en ruimte, voor je baalmomenten. En bespreek die met elkaar. En bespreek ook met elkaar hoe jij daar invulling aan geeft. Wees daarin kwetsbaar, open en transparant. Daarmee neemt ook het vertrouwen in elkaar toe. En dat leidt weer tot werkgeluk. 

Eigenlijk leert mij dit hele blog, dat je werkgeluk als bijproduct kan beschouwen. En dat de zingeving, het van betekenis zijn de houvast is bij zowel de momenten dat het goed gaat, als bij de baalmomenten. Aandacht geven aan elkaar, van betekenis zijn, ruimte voor iedereen, daarmee wordt het werkgeluk verhoogd. 

Gelukkig is dat ook precies wat in het supergave boek ‘Handboek Werkgeluk’ betoogt wordt. Dat is voorlopig, samen met bezieling en betekenisgeving, mijn leidraad voor de komende tijd. En ik ga mij verwonderen over de zingeving in mijn team.

Wilt u al meer weten over zingeving of werkgeluk? Kijk dan vast op de website van Kimberley de Haas, daarop staat een inspiratiebank vol ideeën over zingeving en werkgeluk. 

En hoe gaat het nu met mij? De cappuccino is op, ik heb een heerlijke dag gehad met flow- en baalmomenten. Gelukkig maar. 

Hoe kijkt u aan tegen werkgeluk? Is dat voor u het ultieme doel of juist een bijproduct? Laat het me weten dan inspireert u mij weer.