Hoe je creativiteit in jouw team aanwakkert met 5 tips

Jaren geleden stond ik voor mijn studiekeuze. Scheikunde of psychologie. Dat was nog even de vraag. Verschillende universiteiten afgestruind. Open dagen bijgewoond. En elke keer kwam dat ene woord terug. Wat heb je nodig om deze studie te kunnen doen? Juist, creativiteit. En ik was niet creatief. Ik kon niet tekenen, handvaardigheid was een vak wat ik ver had weggestopt en schilderen deed ik ook nooit.  Dus ja, dat was wel even een struikelblok. Gelukkig heb ik ook een analytische geest.

En zo ging dat een aantal jaar door. Elke keer bij opdrachten. Bij stages kwam dit woord weer voorbij. En alleen al bij het horen, dacht ik al dat het mij niet zou lukken. Verlamd door het woord en het feit dat ik geen kunstenaar ben. 

Eenmaal in mijn eerste baan deed ik een sales cursus. Ik werkte bij een adviesbureau dus moesten we meer aan sales doen. Niet echt iets voor mij, maar goed. En ja hoor, ik geloof dat het tweede woord van de dag ‘creativiteit’ was. Dus daar ging ik weer. In mijn weerstand. Een hele dag met elkaar gesproken over het bellen naar klanten, cold calls. Over het goede gesprek en over trechteren. En zoals ik was, absorbeerde ik alles en probeerde dat allemaal maar goed uit te voeren. 

Totdat aan het einde van de dag de docent een rondje deed. Een rondje langs iedereen en wat hij bewonderde in ieders aanpak. Dat was heel verschillend. En toen kwam hij bij mij. Ik dacht nog, dat zal wel tegenvallen. En toen zei de docent “Viola, ik heb me echt verbaasd over jou. Jij bent zo creatief!”

Huh?? Ik?? Ik keek even om me heen en vroeg me af of hij het echt tegen mij had. “Ja”, zei de docent, “Jij kan als geen ander combinaties maken van informatie en dat doe je zo snel dat de je de ander daarmee volledig verrast en verblijdt”. Aha. Ja, dat wist ik wel. Dat is mijn analytische geest. Dus ik vroeg nog “Maar, hoezo noem jij dat creatief?”. “Nou”, zei hij, “vernieuwende combinaties, dat is de definitie van creativiteit”. En op dat moment leerde ik opeens dat creativiteit veel meer is dan een kunstenaar zijn. Wow, ik ben dus ook creatief. 

Ken jij dat ook? Dat het woord creativiteit je misschien al lam legt? Of dat je juist enorm creatief bent en voelt? Gelukkig ben ik er in mijn werkzame leven achter gekomen dat creativiteit en creatief zijn in zoveel meer dingen zit dan alleen in kunstenaars. Maar hoe zit dat dat toch met creativiteit? Wat is het nu precies en waarom is het zo belangrijk? In dit blog ga ik daar verder op in. En hoe je het verder in je team kan stimuleren. 

Dit blog is onderdeel van de blogreeks “Hoe zorg jij voor een succesvol team?” Geïnspireerd op een vraag van een collega ging ik stil staan. Reflectie. Zelfbeschouwing. Hoe doe ik dat nu eigenlijk in mijn team? Wat vind ik belangrijk in een team? En wat gaat er goed? En hoe kan het beter? Deze vragen die als vanzelf oppoppen ga ik de komende weken proberen te beantwoorden. 

In een blogreeks over het creëren van een succesvol team. Gebaseerd op mijn ervaringen.  Over het faciliteren van een teambijeenkomst schreef ik mijn eerste blog in deze reeks. En over de 6 uitgangspunten die een team succesvol maken schreef ik mijn tweede blog. In mijn derde blog ging ik in op het waarderen van sterke kanten, uitgangspunt 1 van een succesvol team. In het vierde blog over het belang van zelfsturing van teams. En in het vijfde blog over de purpose, of zingeving, van teams. Daarna schreef ik over kwetsbaarheid en moed in teams. 

Deze week staat creativiteit centraal. Uitgangspunt 5 van een succesvol team.

Creativiteit is dus meer dan een kunstenaar zijn. Creativiteit gaat over buiten gebaande paden denken, ‘out-of-the-box’ is een kreet die we vaak horen. Creativiteit gaat daarmee over loslaten. Loslaten van verwachtingen, vooroordelen en de controle. Loslaten van je eigen weerstand. Want als je een keer een creatief proces hebt meegemaakt, dan weet je ook dat achteraf het resultaat heel anders is dan vooraf verwacht. 

Het gaat dus echt over het niet-weten. Net als kinderen die voor het eerst de wind ervaren. Of voor de eerste keer leren fietsen. Alsof je het voor de eerste keer doet. Onbevangen. En creatief zijn kan op verschillende manieren. Zo kan je inderdaad je creativiteit in artistieke uitdrukkingen kwijt, kan de mens de meest ingenieuze bouwwerken uitdenken of kan je een verfrissende manier verzinnen om je boodschap naar buiten te brengen. Iets op een nieuwe manier aanpakken, anders dan je gewend bent, is dus ook creativiteit. En dat vergt moed.

Een concept dat in de wetenschap veel aandacht krijgt is speelsheid (playfullness). Mensen die speelsheid laten zien zijn veel beter in het omgaan met stress, zijn creatiever en kunnen beter met complexe problemen om gaan. Eerder schreef ik al over deze speelsheid. En 2 vormen van speelsheid zijn wat mij betreft echt van belang voor creativiteit en voor het werkende bestaan: 

Intellectuele speelsheid: mensen die graag spelen met ideeën en gedachten

Verbeeldende speelsheid: mensen die geïnteresseerd zijn in ongebruikelijke dingen en die alledaagse dingen graag observeren

En deze vormen van speelsheid of creativiteit herken ik wel. De analytische geest is in staat om verbanden te zien. Verbanden tussen verschillende stukken informatie. En weet hoe dat aan elkaar te koppelen. Soms zo snel, dat de ander niet doorheeft wat er gebeurt. Leg eens uit hoe jij tot die conclusie komt? Is dan een veel gestelde vraag. 

Nou, daarvoor kan dan de verbeeldende speelsheid ingezet worden. Bijvoorbeeld door te verbeelden hoe je die stukken aan elkaar verbindt. In tekeningen of in pictogrammen. Maar ook door verbeelden in te zetten als werkvorm. De vraag “hoe zou dat er uitzien?” is zo’n mooie verbeeldende vraag. Mensen gaan dan vaak ook even naar rechtsboven kijken. En dan weet je dat je goed zit. Dan wordt de creativiteit aangewakkerd. 

Creativiteit is van belang om complexe problemen beter aan te pakken. Zodat je vanuit verschillende perspectieven naar een vraagstuk kan kijken. En daarbij tot betere oplossingen komt. Creativiteit is een individueel proces, maar kan juist ook in teams ingezet worden. Dan loop je de kans dat er een versnelling plaatsvindt. Wellicht heb je wel eens mee gemaakt, dat iedereen elkaar inspireert en dan opeens heb je het beste idee gevonden, Eureka! 

Creativiteit is ook voor je teamleden van belang. Vaak zorgt creativiteit en je inzet daarvan tot verrassende oplossing. En daarvan wordt je blij. Je zelfvertrouwen en zelfwaardering groeien. Dus ook voor het werkplezier is creativiteit enorm van belang. 

En soms gaat het mis. Dan zijn er fantastische ideeën. En wordt het niet uitgevoerd. Dat is dus wel een belangrijk onderdeel. En zoals Marinus Knoope het beschrijft in zijn creatiespiraal: creativiteit is fantaseren, organiseren, realiseren en evalueren (www.decreatiespiraal.nl). En het realiseren en evalueren vergeten we nog wel eens.

Volgens Knoope zijn er 12 stappen om te creëren. Het begint volgens Knoope met de wens: wat wil je echt? Die wens ga je verbeelden. En daarna ga je met mensen daarover in gesprek. In een goede teamsessie is het dus van belang om die onderdelen in te bouwen. Tijd en aandacht voor het creatieve proces, het waarnemen. Vervolgens het verbeelden en tot slot een actieplan te maken hoe dit in praktijk te brengen. Meer over de 12 stappen van Knoope is te vinden in zijn boek, www.decreatiespiraal.nl

Vele manieren en werkvormen zijn er om creativiteit aan te wakkeren. Maar wie kent nou niet dat gevoel van een leuke teamsessie, en de dag daarna ga je weer in je routine? Back to normal. Dat is eeuwig zonde. Voor mij en mijn team is het dus echt van belang om creativiteit en creatief denken en doen in te bakken in het dagelijkse werk. En dat doe ik op basis van de creatiespiraal. 

Tip 1 Wakker je eigen creativiteit aan

Wil je meer creativiteit in je team? Begin bij jezelf. Een eenvoudige opgaaf, zo lijkt het. Maar het is wel zo. Als jezelf het voorbeeld laat zien van creatieve manieren van omgaan met een vraagstuk, dan voelen anderen zich uitgenodigd om ook op deze manier te gaan denken. Immers, als je jouw creativiteit laat zien stel je je kwetsbaar op. En doet je hele lichaam mee.

En wil je nou zelf meer oefenen met loslaten en je eigen creativiteit ontwikkelen, kijk eens naar deze 13 lessen voor meer creativiteit: www.happinez.nl/groei/creatief-denken-en-leven-is-creativiteit/

Tip 2 Creatieve opwarmers

Bij bijeenkomsten, kort of lang, kunnen creatieve opwarmers het verschil maken. Door regelmatig, dus niet alleen die jaarlijkse heisessie, creatieve opwarmers in te zetten kan jij creativiteit in je team stimuleren. In een eerder blog besprak ik al een paar werkvormen daarvoor. Wat gewoon helpt is om even de mensen aan te zetten om anders te denken. Laat bijvoorbeeld wolkenfoto’s zien: wat zie jij? Of die tekeningen waar je 2 figuren in kan zien? Het gaat niet om goed of fout. Het gaat om het aanzetten van onze rechter hersenhelft.

En dat kan ook nog anders. Je kan ook een simpele lichaamsbeweging doen. De linkerarm de rechterknie laten aanraken. De rechterhand de linkerknie. En doe dat 10 keer. Misschien een beetje wennen. Als je zelf vol overgave het voordoet, doet iedereen zo met je mee. 

Tip 3 De HKW-vraag: Hoe kunnen we….?

Een werkvorm waar ik persoonlijk erg enthousiast over ben, is de HKW-vraag. Deze werkvorm gaat echt in op de eerste 2 stappen van de creatiespiraal. Het wensen en het verbeelden.

1. Bepaal de HKW-vraag

De HKW-vraag werkt als volgt. Als start van de sessie stellen we gezamenlijk een HKW-vraag vast. Deze vraagt start met ‘Hoe kunnen we….’. Iedereen gaat voor zichzelf bedenken/wensen wat de HKW-vraag is die centraal staat in de sessie. En om deze vraag vast te stellen neem je echt even de tijd. Dit wordt niet even in 10 minuten besloten. Nee, hier kan je zo een uur over doen. Het gaat er namelijk om om echt gezamenlijk tot een gedragen HKW-vraag te komen. Die de essentie van het vraagstuk dekt.

2. Spui de antwoorden

Daarna ga je antwoorden spuien. Iedereen doet dat individueel. Het eerste kwartier komt er veel naar boven. Vaak zijn dit de meest voor de hand liggende antwoorden. Prima. Laat gebeuren. Als facilitator geef je aan dat het kwartier bijna om is, maar dat iedereen nog 5 minuten krijgt om door te gaan. Wellicht is dit lastig, maar moedig iedereen nog even aan.

3. Cluster de antwoorden

Alle briefjes worden verzameld. En in clusters samengevat. Op basis van een grote muur met de clusters van briefjes kan je nog een ronde doen. Iedereen loopt langs de muur en spuit nog meer ideeën op een briefje. Die voeg je toe.

Vervolgens kan je aan de hand van de COCD-box deze ideeën gaan clusteren. De box is een matrix waarin er 4 groepen zijn: nog niet realiseerbare ideeën die gewoon zijn, realiseerbare ideeën die gewoon zijn – NOW, realiseerbare ideeën die origineel zijn, WOW en nog niet-realiseerbare ideeën die origineel zijn – HOW. 

Aan het eind van de sessie bepaal je gezamenlijk met welke ideeën je echt aan de slag gaat. En een plan uitwerkt. 

Tip 4 Uit het dagelijkse patroon: Hoe zou het ook kunnen?

Natuurlijk bestaat het werk, in ieder geval bij mijn werkgever, niet om dagelijkse heisessies. Om de creativiteit aan te blijven sporen zet ik regelmatig opwarmers in. Of stel ik een vraag die niet verwacht is. Dus ik probeer zelf daarin ook echt creatief te zijn.

Een vraag die ik overigens regelmatig stel, als teamleden bij mij komen en even vast te zitten in de uitvoering, is de vraag ‘Hoe zou het ook kunnen?’. Ik merk vaak dat op een gegeven moment gekozen is voor een bepaalde vorm. Maar dat die vorm in het uitvoeren van het werk niet helemaal lijkt te passen. Met deze vraag probeer ik dan het blikveld van de teamleden weer te verruimen. En meestal, alleen al bij het stellen van de vraag, begint de creativiteit te stromen. En is het antwoord ‘Oh ja, dat ik daar niet aan had gedacht!’

Tip 5 Ontspannen

De laatste stap van de creatie-spiraal. Rust en ontspanning. Maar oh zo belangrijk. Wie heeft nou nog nooit tijdens het douchen een AHA-erlebnis gekregen? Of tijdens die ene wandeling? Rust en ontspanning is enorm van belang voor creativiteit. Ik moedig daarom mijn collega’s echt aan om tijdens het werk te gaan wandelen. Even van de laptop weg. Even iets doen waar je rust van krijgt. En ja, de verwondering werkt echt alleen bij rust, stilte en ontspanning. 

Inmiddels is het voor mij hoog tijd om mijn eigen rust weer op te zoeken. Dus op naar het bos! Dan kan ik straks in de middag al mijn creativiteit weer inzetten. Oh ja, laatste tip, gewoon routineklusjes uitvoeren voor de afwisseling is ook heerlijk. Vanmiddag dus nog even de mail bijwerken. En de was haal ik zo uit de trommel. 

Mijn vraag aan jou: hoe stimuleer jij creativiteit in jouw team?

Dit blog maakt onderdeel uit van de Blogreeks ‘Hoe zorg jij voor een succesvol team?”. Eerder verschenen: 

Blog 1: 4 kernvragen voor een succesvolle teambijeenkomst

Blog 2: 6 factoren voor een succesvol team

Blog 3: 4 werkvormen voor het waarderen van sterke kanten in jouw team

Blog 4: 5 tips voor zelfsturing in een (hiërarchische) organisatie

Blog 5: 4 vragen om de purpose van jouw team te bepalen

Blog 6: 3 tips voor meer kwetsbaarheid en moed in jouw team