Hoe om te gaan met weerstand, 3 gouden tips uit waarderend onderzoek

Heb jij wel eens last van weerstand? Van een ander of bij jezelf ? Ik ook. En het is ook niet echt mijn favoriete onderwerp. Ik begin zelfs met een beetje weerstand aan dit blog. Soort van buikpijn. Chagrijnig wordt ik zelfs een beetje. Liever kijk ik nu gewoon weg. Kop in het zand. Doen alsof er geen weerstand is. Gewoon door, in al mijn enthousiasme! Negeer de bezwaren Viola, overtuig gewoon met je argumenten en enthousiasme! Nou, daar word ik wel vrolijk van. Maar…..het werkt niet. Hoe doe ik dat dan wel, omgaan met weerstand? In dit blog verken ik weerstand en geef ik 3 gouden tips voor het omgaan met weerstand.

Om eerlijk te zijn weet ik het niet zo goed. Mijn eigen aanpak ken ik zo goed. Maar ik weet ook dat het absoluut niet werkt. Het erge is ook nog eens, dat als ik zo doordraaf ik volledig het contact met de ander kwijtraak. En mensen durven opeens ook niets meer te zeggen. En dat wil ik nou net niet. Maar hoe doe ik het dan wel? Wat mag ik loslaten? En waarop mag ik vertrouwen?

Laten we eens kijken naar een situatie van een paar jaar geleden. En wat ik hiervan kan leren.

"

In gesprek met een directeur van een groot transportbedrijf viel me op dat deze man (ik noem hem voor het gemak even Kees) geen tijd nam. Geen tijd voor het gesprek. Geen tijd voor veiligheid. Een norse houding. Geen gezeur, straalde van zijn gezicht af.

Dit terwijl ik in de loods echt grote veiligheidsgevaren had gezien. De bezem moest hier door. En ik wilde het commitment van deze directeur en niet alleen van de veiligheidskundige. Hoe ik ook mijn best deed, ik kwam niet door het pantser. Grapjes maken, serieus het gesprek voeren, voorbeelden laten zien, het hielp allemaal niet. Tot groot verdriet van de veiligheidskundige. Het project kreeg geen financiering.

Onderweg naar huis baalde ik als een stekker. Het gaat niet door, zoemde het door mijn hoofd. Hoe kan dat nou toch? Wat had ik anders kunnen doen? Ik wist het niet.

Totdat ik gebeld werd door een andere directeur, Jan, waar ik net een project was gestart. En die mij in geuren en kleuren ging vertellen dat hij zojuist een veiligheidsronde in zijn bedrijf had gedaan. En enthousiaste verhalen had gehoord. En zag dat medewerkers zich veel meer gezien voelden. Wow. Dat was gaaf!

En toen kreeg ik een idee. Wat nou als ik Jan vraag om eens op bezoek te gaan bij Kees? Wat een idee! Zou hij dat doen? Ik trok de stoute schoenen aan en belde Jan een paar dagen later op. “Jan, wil je mij een plezier doen met een lunchafspraak over veiligheid bij Kees?” Jan zei meteen ja. Zo gezegd zo gedaan. Een paar weken later was het gesprek gepland.

Dezelfde middag van het gesprek werd ik nog gebeld door Kees. Of ik even langs wilde komen. De dag erna stond ik zenuwachtig bij de directiekamer. Zou hij mij uitfoeteren? Nee. Dat niet. Integendeel! Opeens zat er een open man tegenover mij. Kees was blij met het gesprek. Blij dat Jan langs was geweest. Het had zijn ogen geopend. En nu wilde Kees er vol voor gaan. Of we morgen konden beginnen……                                                                                                                                             

                                                                                                                                                                                                     "

Mooi voorbeeld, Viola. Goed opgelost! Nou, dat vind ik iets te makkelijk. Alleen het resultaat, namelijk het doorgaan van een veiligheidsprogramma, telt natuurlijk niet. Hoe komt het nou eigenlijk dat het Jan wel lukte om met de weerstand van Kees om te gaan?

De directeur, Kees, in mijn voorbeeld zat duidelijk in de weerstand. En wat is dat dan weerstand? Als we literatuur erop na slaan zijn er een paar mogelijkheden die weerstand kunnen opwekken: 

• Je vrijheid wordt ingeperkt

  Een verandering of een andere aanpak op het werk geeft soms het gevoel dat je niet meer zelf mag beslissen. Dat je daar geen vrijheid meer hebt om de dingen op je eigen manier te doen. En dan volgt er weerstand. Want mensen zijn van nature op hun best als we zelf mogen bepalen hoe we ons werk willen doen. Dit ken je vast uit je eigen werkpraktijk. Ik heb dat altijd met het invoeren van nieuwe administratiesystemen.

• Je eigenwaarde wordt aangetast

  Een verandering of nieuwe aanpak kan ook de eigenwaarde van iemand aantasten. Bijvoorbeeld als vooral de nadruk gelegd wordt op dingen die niet goed in het bedrijf. En als je daarop aangesproken wordt. Zeker als je dan ook het gevoel hebt daarvoor verantwoordelijk te zijn, dan tast dat je eigenwaarde aan. Ik doe het dus niet goed, ik faal. En wat kan er dan gebeuren? Weerstand.

• Je voelt je niet gezien

  Tot slot kan het ook zo zijn dat de ander jou het gevoel geeft dat wat jij vindt of zegt niet belangrijk is. Het telt niet. Je wordt niet betrokken. Je mag er niets meer van vinden. Kortom jij wordt niet gezien. En dat leidt tot weerstand. Denk maar eens aan de actuele #ikdoenietmeermee discussie. 

Maar hoe zit dat nou met Kees, directeur van dat transportbedrijf? Ik vertelde vooral aan Kees  hoe slecht het in het bedrijf ging, met veiligheid. Ik nam zelfs foto’s mee van gevaarlijke situaties. Van een enorm zootje in de loods.

Met andere woorden ik ging even vertellen wat er allemaal fout was in het bedrijf. En Kees? Ja, die voelde zich daar verantwoordelijk voor. Hij voelde het wellicht als een enorm falen, en dat tastte zijn eigenwaarde aan. En wat deed ik? Nogmaals zeggen hoe slecht het eigenlijk wel niet ging. Er was echt een verbeterprogramma nodig. Tja, nu ik terugkijk en stel dat ik Kees zou zijn, dan zou ik ook zeggen ‘opzouten met je programma’. 

Maar hoe ga je dan wel om met die weerstand? In een zoektocht naar allerlei manieren van omgaan met weerstand kwam ik uit op de positieve psychologie. Iets waar ik meteen al enthousiast van wordt. Ja, want het lijkt op waarderend onderzoeken en ik merk dat ik daar veel energie van krijg. Caroline Heijmans, psychologe, zegt over weerstand het volgende:

“Zie weerstand als een positieve nee”

Ze bedoelt hiermee dat mensen een harde nee kunnen uitspreken. Wees je dan bewust dat dit weerstand is. Mogelijk doordat hun eigenwaarde wordt aangetast. Of doordat de vrijheid wordt beperkt. Of dat ze zich niet gezien voelen. Onder die harde nee, zit altijd wel een ja. Eigen ideeën over hoe het anders zou kunnen. Zodra je de nee, als een positieve nee beschouwt, is er ruimte om te erkennen dat er weerstand is. Dan kan je begrip tonen. En op zoek naar de ja, naar de eigen ideeën van deze persoon. En dan is weer ruimte om verder te praten. 

"Beschouw kritiek of een klacht als een onvervulde wens"

En in het veld van waarderend onderzoek (appreciative inquiry) wordt weerstand, of een klacht, of een uiting van kritiek gezien als een onvervulde wens. Blijkbaar is er iets in het geding wat mensen belangrijk vinden. De kunst van waarderend onderzoek is dan om op zoek te gaan naar dat wat als belangrijk gezien wordt. En op zoek te gaan naar de wensen en ideen die eronder schuil gaan. En die weer zichtbaar maken. 

Bij weerstand kan je de volgende dingen doen:

1. Vestig je aandacht op wat er wel kan en wel is

   Erken dat er weerstand is. Toon begrip. Het is immers een verandering. Kijk als eerste naar wat er goed gaat in het bedrijf. Dus liever niet zeggen: goh, het lukt hier niet zo met de veiligheid. Maar liever ‘wat vind jij dat er de afgelopen tijd goed is gegaan?’

2. Breng je boodschap als een verhaal

   Probeer de noodzaak voor het veranderen te verpakken in een verhaal. Bijvoorbeeld iets wat je thuis hebt meegemaakt. Iets wat je bij een ander bedrijf hebt gezien. Zorg dat er in het verhaal iets niet helemaal goed gaat, dat er een oplossing komt en dat er een succes uit volgt.

3. Laat de ander zelf bedenken wat de beste aanpak is

   Laat vervolgens de ander bedenken wat in het bedrijf wel werkt. Waar is Kees bijvoorbeeld zelf goed in? Nou, in een groot bedrijf leiden. Dus kan hij ook in veiligheid leiderschap tonen. 

En hoe ging dat in mijn voorbeeld van Kees en Jan? Jan vertelde zijn eigen verhaal. Zijn eigen verhaal over hoe het is om een dodelijk ongeval mee te maken. En hoe het is om een verbeterprogramma succesvol neer te zetten. En dat Jan meer successen boekte in zijn bedrijf. Niet alleen veiligheid. Maar mensen voelden zich weer gezien. Er was meer contact. En de productiviteit ging omhoog. Tot slot vroeg Jan aan Kees, wat zou jij willen voor je bedrijf? En daarmee was het zaadje geplant. En konden we aan de slag. Kees werd ook een heuse koploper in veiligheid, de ambassadeur in zijn bedrijf om veiligheid te verbeteren.

En hoe is het nu met mij? Goed! Geen buikpijn meer. Mijn weerstand tegen ‘omgaan met weerstand’ is wat weggeëbd. Immers, ik heb een paar gouden tips gevonden. Aan de slag dus! 

Bronnen: 

Caroline Heijmans: http://carolineheijmans-psycholoog.nl/carolineheijmans-psycholoog.nl/2017/09/30/weerstand-als-positieve-nee/

Saskia Tjepkema, Luc Verheijen, Joeri Kabalt (2015), Boek Appreciative inquiry in de dagelijkse praktijk van managers

Afbeelding van nugroho dwi hartawan via Pixabay 

Heeft u ook zo’n last van weerstand af en toe? En wat zijn uw succesverhalen? Laat het me weten, dan inspireert u mij weer.