Afgelopen week had mijn zoon nergens zin in. En ik maar trekken, vragen en proberen. Niets hielp. Wat had ik fout gedaan? Alleen al die gedachte zorgde ervoor dat ik verstarde. Ik had het verkeerd gedaan! OMG, hoe nu verder? Gelukkig kwam mijn man en zei ‘goh, wat ging er eigenlijk goed vandaag?’ Nou, uh, we hebben samen de wc’s schoongemaakt, we hebben boodschappen gedaan. Eigenlijk best wel wat. En mijn zoon begon zich te mengen: ‘Mam, we hebben ook nog lekker koffie gedronken bij dat leuke tentje’. Ah, daar kwam de zon weer achter de wolken vandaan. En toen uit het niets ‘Mam, zullen we samen memory spelen? Daar heb ik zin in!’
Ik was uit het veld geslagen. Zo makkelijk ging het dus. Met 1 vraag was de energie en de zin weer terug. Dat kan ook in organisaties dacht ik toen. Want ja, deze situatie herkent u mogelijk ook in uw organisatie. Die medewerkers die geen zin meer hebben in veiligheid. Die nieuwe regel. De nieuwe PBM’s. Of weer een checklist erbij. Weer zin krijgen in veiligheid, dat zou mooi zijn! Maar hoe dan?
Vaak leggen we in veiligheidsland nadruk op dingen die niet goed gaan. De fouten die we maken of de regels die we niet naleven. Dat maakt dat mensen wellicht wat chagrijnig worden. Vooral als dat het enige is waar we de nadruk opleggen. Maar het kan dus ook anders. Als we naar elkaar gaan luisteren, elkaar gaan waarderen, of veiligheid gaan waarderen. Dan krijgen jij en je collega’s vanzelf meer zin. Dat kan met de filosofie van appreciative enquiry, oftewel waarderend onderzoeken.
Alles wat aandacht krijgt, groeit
Aristoteles wist het in de Oudheid al. Alles in de natuur heeft potentie. Een zaadje van een plant heeft de potentie om een mooie plant te worden. Een embryo heeft de potentie om een mooi mens te worden. Wat een mogelijkheden! Ik word hier meteen al blij van.
Met dit motto in het achterhoofd is waarderend onderzoek ontstaan. De meeste onderzoeksmethoden zijn gericht op het onderzoeken en oplossen van een probleem. Maar dan leg je de focus op het probleem. De fouten. De dingen die niet goed zijn gegaan. En los van de energie en chagrijn, leg je daarmee dus (meestal onbewust) alle aandacht op de dingen die niet goed zijn gegaan. En als Aristoteles gelijk heeft, dan betekent het dus dat het ook nog eens erger gaat worden. Dus meer problemen, meer fouten. En dat is wat je nou net niet wilt.
De 5 uitgangspunten van waarderend onderzoek
Aandacht geven aan dingen die goed gaan, is zo gek dus nog niet. En dat is wat waarderend onderzoek doet. Aandacht aan dat waar je energie van krijgt, waar je trots op bent, wat voor jou van waarde is. Zodat je samen de organisatie bepaalt en maakt. En dat doet de filosofie door vragen te stellen. Vragen stellen aan elkaar. En met het stellen van vragen start de verandering. Verhalen dragen daar aan bij. Mensen vertellen elkaar graag verhalen. En tot slot visualiseren. De “stel dat over 10 jaar…”-vraag, ook wel de wens-vraag of droom genoemd. Een krachtige vraag waarmee je de toekomst dichterbij kan halen. En de mensen ook echt laat ervaren hoe het zou kunnen zijn.
Samengevat zijn de uitgangspunten van waarderend onderzoek:
- Waarderen: aandacht aan de potentie in de organisatie, aan positieve zaken
- Samen creëren: samen de organisatie maken
- Vragen en veranderen: vragen stellen aan elkaar
- Verhalen: verhalen vertellen
- Dromen: je voorstellen, visualiseren, inbeelden, hoe het zou kunnen word
Veel meer informatie over appreciative enquiry vind je bij het Instituut voor Interventiekunde.
Waarderen en waardering zorgt ervoor dat we ons veilig voelen
“Ja, ja, heel leuk allemaal” hoor ik de critici al denken. Maar hoe kan dit dan voor meer veiligheid zorgen? Het gaat bij veiligheid toch vooral om te voorkomen dat dingen mis gaan? Let wel, ik snap deze reactie erg goed. De afgelopen 20 jaar heb ik me vooral gericht op het analyseren van incidenten en ongevallen. En op het in kaart brengen van risico’s. En dat heeft ook zijn nut. Laten we dat niet vergeten.
Alleen denk ik dat naast deze inzet er ook een andere inzet gedaan kan worden. Een inzet die dus de kracht van de mensen en de organisatie voorop stelt. Het vragen stellen en luisteren naar de verhalen zorgt voor meer psychologische veiligheid. En deze psychologische veiligheid hebben we nou juist nodig voor het creëren van een just culture. Een cultuur van vertrouwen en elkaar goed informeren. Dan kunnen we samen de veiligheid verder verbeteren.
3 inspiratievragen voor meer ZIN in veiligheid
En het leuke is, de hoogleraar Ron Fry uit Amerika heeft waarderend onderzoek al een keer ingezet voor meer veiligheid. Bij toeval. Hij startte een onderzoeksproject op waarderend onderzoek bij een groot staalbedrijf. Een bedrijf waar het op dat moment niet zo goed ging. De omzetten bleven achter. Medewerkers waren gedemotiveerd. In de eerste verkenningsronde van waarderend onderzoek bleek veiligheid een hot issue. Aan de hand van de waarderend onderzoeksaanpak ging hij aan slag. De medewerkers in het bedrijf hebben de volgende 3 vragen geformuleerd:
- Vertel me eens over wanneer jij je het meest veilig voelde op het werk. Wat in het bijzonder maakte dat je je veilig voelde?
- Vertel me eens over iets wat jij deed om een ongeval te voorkomen.
- Stel je je eens voor dat we de veiligste werkplek in de wereld zijn. Iedereen gaat veilig naar huis zoals die ook begonnen was. Hoe ziet dat eruit?
Met deze 3 vragen zijn alle werknemers geïnterviewd. In groepen zijn er actieplannen gemaakt. En die zijn uitgevoerd. De medewerkers hadden zin om deze acties uit te gaan voeren. En wat bleek na een jaar? Het ongevallenpercentage was met bijna de helft afgenomen.
Dus wilt u ook meer zin in veiligheid? Probeer dan ook eens deze 3 vragen. Gewoon vandaag, of morgen. Laat u me even weten wat er toen gebeurde? Dan inspireert u mij weer.
De gebruikte foto is een Afbeelding van Shad0wfall via Pixabay